Sâm bố chính hay còn gọi là Thổ Hào Sâm, hay nhân sâm Phú Yên là một trong những loại sâm được tìm thấy ở Việt Nam và có nhiều công dụng kỳ diệu. Đây là một loại cây thân thảo sống dai, mọc đứng một cách yếu ớt và có khi phải dựa vào các cây xung quanh, cây sâm bố chính thường chỉ cao hơn 1 mét.
Lá cây ở phía gốc có hình trái xoan và phần cuối phiến lá hình tim hoặc hình mũi tên, đầu phiến là sâm không nhọn. Các lá cây ở phía ngọn thì càng lên cao càng hẹp và mặt lá có lông đơn hay hình sao.
Hoa của cây có màu hồng hoặc màu đỏ, phớt vàng, mọc đơn độc ở kẽ lá và đường kính có thể lên tới 8 cm. Cuống hoa của cây dài từ 5 đến 8 cm, hơi phồng ở đầu và có lông cứng. Tiểu đài có cấu tạo bở 7 đến 10 bộ phận, đài hoa có hình túi, và dài từ 12 đến 14 mm, có lông tủa; đài rách ra và rụng sớm; 5 cánh hoa dài từ 5 đến 6 cm và rộng từ 3 đến 4 cm ở ngọn.
Tác dụng tuyệt vời của sâm bố chính:
Tính vị của sâm bố chính Sâm bố chính có chứa chất nhầy ở bên trong khi tróc vỏ ra, vị ngọt nhạt và tính bình
Bộ phận dùng làm thuốc Bộ phận trên cây bố chính được dùng làm thuốc là rễ, sau khi cắt bỏ các rễ con và phơi hoặc sấy khô thi có thể đem dùng được
Thành phần hóa học của sâm bố chính
Trong rễ sâm được nguiên cứu khoa học chứng minh và phân tích thấy có chứa nhiều hoạt chất quý rất tốt cho sức khỏe như: phytosterol, acid béo, coumarin, đường khử và hợp chất uronic.
Ngoài ra, hàm lượng lippid trong sâm là 3, 96% (lipid gồm acid palmitic, acid myrisric, acid oleic, acid linolenic); hàm lượng protein có trong sâm là 0, 23 %; hàm lượng protid là 1, 26 %. Các loại acid amin khác có 11 loại như threonine, alanine, prolin, tyrosin, valin, leucin và histidin.
Hơn nữa hàm lượng tinh bột trong sâm bố chính là 15,14% và chất nhầy alf 18, 92% và chất nhầy mà chúng ta nhìn thấy là D-glucose và L-rhamnose.
Trong sâm bố chính cũng có các đơn chất vi lượng khác như Ca, Mg, Mn, V, Ti, Mo, Cu, Zr và P.
Công dụng chữa bệnh của sâm bố chính
• Rễ sâm có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh suy nhược cơ thể, mất ngủ, kém ăn và đau lưng, đau mình.
• Ngoài ra, sâm bố chính cũng có tác dụng trong việc điều trị bệnh táo bón, ho kèm theo sốt nóng, trong người cảm thấy khó chịu,
• Bồi bổ sức khỏe cho những người bị gầy yếu, thể trạng suy nhược.
• Sâm này cũng có thể dùng làm loại nước giải khát rất tốt, giúp điều kinh, chữa bệnh phổi, thông tiểu tiện.
• Sâm này cũng dùng trong các bài thuốc bổ dương, chữa yếu sinh lý xem thêm ở phần dưới
Một số bài thuốc nam với sâm bố chính
• Bồi dưỡng cơ thể ở những người có bệnh về tiêu hóa và những người có bệnh sau khi ốm dậy: Chúng ta dùng 80 gram hoài sơn, 180 gram sâm bố chính, 80 gram hạt sen, 40 gram bạch truật, 8 gram bình lanh và đem tất cả những thứ thuốc đó đi sắc và mỗi ngày uống 1 thang
• Chứa bệnh đái ra dưỡng chất: Nguyên liệu cần chuẩn bị là ý dĩ, tỳ giải, huyền sâm, trúc diệp, liên nhục, sâm bố chính, củ mài, rễ cỏ tranh, cam thảo nam, mã đề. Tất cả những vị thuốc trên chuẩn bị 12 gram và 6 gram hoạt thạch. Chúng ta đem các vị thuốc đó đi sắc, mỗi ngày uống 1 thang.
• Chữa bệnh rối loạn tiền mãn kinh, chữa bệnh cao huyết áp với các triệu chứng tim hồi hộp, chóng mặt, ù tai, hoa mắt, lòng bàn chân và tay nóng: Dùng 12 gram thiên môn, sâm bố chính 12 gram, mạch môn 12 gram, thạch hộc 12 gram, thục địa 12 gram, huyền sâm 12 gram, 12 gram bá tử nhân, hạt sen 12 gram và táo nhân 12 gram, 12 gram hà thủ ô. Tất cả các vị thuốc trên mang lên sắc, mỗi ngày sắc 1 thang.
• Trị yếu sinh lý, xuất tinh sớm Bài 1: rễ cau, quế thanh mỗi vị 8g phối hợp với ba kích, thục địa hoài sơn mỗi vị 20g, sâm bố chính 40g. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, sao vàng (trừ quế), tán nhỏ, rây bột mịn, trộn với mật hoặc sirô làm thành viên to bằng quả táo. Ngày uống 5 viên trước khi đi ngủ. Dùng liền trong 1 tháng.
Bài 2: Sâm Bố Chính 1kg, đậu đen 1,5kg; hoài sơn, liên nhục, cẩu tích, sừng nai, tục đoạn, ba kích, liên tu, mỗi vị 1kg; hoàng tinh 0,5 kg, hạt tơ hồng 200g. Ba kích được sao tẩm muối , đậu đen sao tồn tính, sừng nai đắp đất sét nung tồn tính, các vị khác tán nhỏ hợp lại thành viên. Mỗi lần uống 8 – 12g, ngày 2 lần.
Cách ngâm rượu sâm bố chính tươi:
Ngâm trước khi rửa 1-2 h để mềm vỏ ngoài ra sau đó dùng bàn chải kỳ cọ cho sạch hết lớp vỏ ngoài của sâm. Lưu ý kỳ cọ với lực vừa phải tránh kỳ mạnh tay ăn sâu vào lớp thịt của củ. Sau khi tróc vỏ các bạn sẽ thấy củ có màu trắng sờ vào củ thấy nhớt là chất nhày đặc trưng của sâm bố chính
Tiếp theo các bạn cho củ sâm rửa sạch ngâm với nước vo gạo qua đêm để củ ra bớt nhớt sau đó để ráo • Ngâm rượu sâm bố chính xếp củ đã làm sạch xếp vào bình thủy tinh sẽ đẹp hơn nếu không cần trưng bày Quý khách có thể ngâm vào bình sành hoặc sứ.
Nếu ngâm vào bình sành sứ thì có thể thái lát mỏng củ sâm ra để nhanh ngấm rượu hơn • Rượu ngâm sâm bố chính cần dùng rượu nấu thủ công ngon độ rượu từ 40 – 45 độ • Thời gian ngâm 100 ngày sẽ cho chất lượng rượu tốt
