É hay é trắng, húng trắng,…là một phân loài của húng quế. Tác dụng của cây é trắng thường được biết đến với hạt (thực chất là quả) dùng để nấu chè hoặc pha đồ uống giải khát, và thân cành được sử dụng làm rau gia vị hoặc các bài thuốc trong dân gian.
Cây é trắng có mùi thơm đặc trưng
Theo các thầy thuốc, bộ phận dùng là cành, lá và hạt. Thân và lá thu hái khi cây chưa có hoa hoặc có ít nụ hoa; hạt lấy ở những quả già và tinh dầu cất từ lá. Toàn cây É có chứa tinh dầu với hàm lượng từ 2,5-3%, có thể đến 5%. Hàm lượng tinh dầu cao nhất vào lúc cây ra hoa. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là citral với tỷ lệ 56-75% và nhiều chất khác.
Ngoài ra, cây É còn chứa các polyphenol, flavonoid, thymol, quercetin, acid cafeio, acid rosmarimic. Cây É còn là một loại rau gia vị thơm, ngon nên ngày xưa dùng để tiến vua nên còn có tên là tiến thực. Thân và lá É có vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng phát hãn, giải biểu, khu phong, lợi thấp, tán ứ, chỉ thống…
Tác dụng của cây é trắng và một số bài thuốc áp dụng
Chữa đau bụng, trướng bụng, ăn không tiêu, nôn mửa: Cành lá é phơi khô, cắt nhỏ, 10-20g, hãm nước uống trong ngày. Dùng 3 – 5 ngày.
Chữa táo bón: Hạt é (5 – 10g), ngâm vào 100ml nước ấm đến khi bên ngoài hạt có một lớp nhầy màu trắng bao quanh rất nhớt. Thêm đường, khuấy đều để uống.
Chữa cảm, cúm, sốt, đau đầu: Lá é để tươi (20 – 30g), dùng riêng hoặc phối hợp với nhiều loại lá thơm khác như lá bưởi, lá chanh, cúc tần, hương nhu…, mỗi thứ 10g, nấu nước xông cho ra mồ hôi.Chữa viêm lợi, chảy máu chân răng, tưa lưỡi: Lá é tươi rửa sạch, ép cùng với lớp vỏ lụa ở mặt trong vỏ cây sổ (lượng mỗi thứ 30g). Ngậm nhiều lần trong ngày.
Hỗ trợ điều trị viêm thận, viêm bàng quang, đái rắt, đái buốt: Tinh dầu é (3 – 6 giọt), pha với sirô và nước thành nhũ tương, uống trong ngày.
Lưu ý khi dùng cây é trắng
Để tận dụng tốt những tác dụng của cây é trắng, bạn cần lưu ý những điều được các thầy thuốc khuyến cáo: Chỉ dùng hạt é ít nhất một giờ trước hoặc sau khi dùng các loại thuốc uống khác, không dùng loại hạt này trong vòng một tuần trước khi sắp phẫu thuật. Ngoài ra, do hạt é khô có tính hút nước mạnh, nên nếu dùng không đủ nước, hạt é có thể trương nở gây tắc ruột và hạt é có tính nhuận trường cao, phụ nữ có thai không nên dùng…
