Cây thuốc dòi là một loại cây thân thảo, từ lâu, đã trở thành một loại dược liệu trong các bài thuốc nam. Đông y cho rằng, cây thuốc dòi có thể chữa được chứng ho, ho có đờm, thông sữa, giải nhiệt, tiêu viêm,…
Công dụng của cây thuốc dòi theo y học cổ truyền
Theo Đông y, cây thuốc có vị ngọt nhạt (cam đạm), tính lạnh (hàn). Có tác dụng giải độc, tiêu thũng, bài nung (trừ mủ), trừ thấp nhiệt. Dùng chữa các chứng viêm nhiễm đường hô hấp, viêm ruột, kiết lỵ, viêm đường tiết niệu, ung nhọt mưng mủ, đau răng do phong hỏa.
Sắc hay nấu thành cao chữa bệnh ho lâu năm, ho lao, viêm họng. Dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác. Ngày dùng 10 – 20g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc cao. Có nơi, người ta còn dùng làm thuốc mát và thông tiểu, thông sữa.
Nhân dân thường dùng cây này để giã cho vào mắm tôm để không có giòi bọ. Có nơi dùng lá giã nát nhét vào răng sâu để chữa sâu răng. Riêng về công dụng kháng viêm, trừ đờm mủ của cây bọ mắm, mọi người cho rằng cây thuốc dòi là loại thuốc có tính năng bài nung (trừ mủ) rất mạnh. Thường được dùng để chữa:
Ho lâu ngày;
Viêm họng;
Tiểu tiện bí;
Nóng sốt khát nước;
Tắc tia sữa;
Chữa răng đau sâu răng bằng cách giã nát lá nhét vào chỗ sâu đau;
Đắp mụn nhọt, vết bỏng;
Trừ mủ, tan độc, tiêu sưng.
Đặc điểm nhận dạng cây thuốc dòi
1. Mô tả cây thuốc dòi
Thuốc dòi là cây thân thảo, mọc sát nền đất. Cây có nhiều nhánh, toàn thân có lông. Lá cây thuốc dòi có màu xanh lục mọc so le với nhau. Lá có hình trứng thon, nhỏ dần về phía đầu lá. Lá thường dài từ 4 – 9cm và rộng khoảng 2cm.
Hoa của cây thuốc dòi ra hoa quanh năm, hoa nhỏ, nở thành từng chùm ở nách lá. Quả của cây có hình trứng nhọn, có khía dọc, chia thành múi.
2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái và chế biến
Phân bố: Cây bọ mắm thường mọc hoang ở những nơi ẩm ướt. Cây có mặt ở nhiều nước trên thế giới như Ấn Độ, Philippines, Malaysia, Lào, Campuchia, Việt Nam.
Ở nước ta, cây mọc hoang ở khắp mọi miền tổ quốc. Hoặc hiện nay nhiều địa phương trồng cây này để thu hoạch.
Bộ phận dùng: Cây thuốc dòi có thể dùng toàn cây (thân, lá, hoa, nhựa cây) để làm thuốc hoặc dùng làm dược liệu trong chế biến thực phẩm.
Thu hái: Người dân có thể thu hái cây thuốc dòi quanh năm để phục vụ chữa bệnh hoặc làm dược liệu.
Chế biến: Sau khi cây bọ mắm được thu hái, nó sẽ được rửa sạch sau đó có thể dùng tươi hoặc cắt thành khúc nhỏ phơi khô.
Bài thuốc trị bệnh từ cây thuốc dòi
Cây thuốc dòi được áp dụng trong một số bài thuốc chữa bệnh của dân gian như sau:
Bài thuốc chữa ho thường, đau họng: Phơi khô cây thuốc dòi. Sử dụng từ 10 – 20g thuốc dòi khô để sắc lấy nước uống.
Bài thuốc hỗ trợ trị ho lao: Lấy nhựa của cây thuốc dòi, chưng cách thủy với mật ong. Sau khi chưng, lấy nước thuốc để uống trong ngày. Mỗi ngày dùng từ 2 – 3 lần.
Bài thuốc chữa mụn nhọt, máu bầm, viêm sưng vú: Rửa sạch cây thuốc dòi, để ráo nước. Lấy một lượng vừa đủ, giã nát và đắp lên vùng sưng đau.
Món nước uống giải nhiệt, thanh lọc cơ thể: Sắc/nấu từ 10 – 20g cây thuốc dòi, lấy nước uống. Có thể kết hợp nấu cùng với râu bắp, lá mã đề, rễ tranh…
Lưu ý, kiêng kỵ khi dùng cây thuốc dòi
Khi sử dụng lá thuốc dòi để chữa bệnh, người dùng cần lưu ý những điều sau:
Bệnh nhân nên trao đổi với bác sĩ trước khi áp dụng các bài thuốc từ lá thuốc dòi. Tùy vào cơ địa, thể trạng các bài thuốc dân gian có thể không phát huy tác dụng hoặc gây dị ứng cho bệnh nhân. Do đó, cần tuân thủ theo lời khuyên của các bác sĩ chuyên khoa.
Nếu nấu nước cây thuốc dòi uống để giải nhiệt, người dùng không nên lạm dụng bài thuốc này. Việc giải nhiệt, thanh lọc, lợi tiểu, dẫn đến tình trạng cơ thể dễ bị mất chất điện giải, khiến cơ thể mệt mỏi, uể oải.
Phụ nữ có thai không nên thường xuyên dùng và dùng nhiều cây thuốc dòi. Loại dược liệu này có tính chất điều kinh, dễ gây sẩy thai. Trước khi dùng, bạn nên rửa sạch dược liệu để loại bỏ đất cát, các loại vi khuẩn bám trên thân cây, lá cây.
Bệnh nhân bị bệnh tiểu đường, huyết áp thấp,… nên hỏi ý kiến bác sĩ trường khi dùng thuốc.
