Quanh ta đều là những cây thuốc quý. Mặc dù không thể chữa bách bệnh, nhưng một số cây lại có khả năng hỗ trợ điều trị bệnh cho mọi đối tượng từ trẻ nhỏ, phụ nữ, nam giới cho đến người cao tuổi. Và một trong số ít đó chính là công dụng của cây lá cách. Như một phép màu diệu kỳ, cây lá cách nếu được tận dụng, nó sẽ rất hữu ích với mọi người.
Cây lá lách phân bố ở đâu?
Cây cách có nguồn gốc ở Châu Á, phát sinh từ Ấn Độ, Lào, Campuchia, Thái Lan và Việt Nam. Hiện nay cây cách phát triển rộng ở Châu Á, Châu Phi, Châu Úc và các đảo Thái Bình Dương.
Ở Việt Nam, cây cách mọc hoang và được trồng ở đồng bằng và vùng núi để lấy lá làm gia vị ăn gỏi cá. Rễ, lá có thể thu hái quanh năm. Lá lấy về, rửa sạch, phơi hay sấy khô hoặc sao vàng mà dùng làm thuốc.
Mô tả
-Thân: Là cây gỗ nhỏ thường cao 2-5 mét, phân nhánh nhiều, có khi mọc leo, thường có gai.
-Rể: Rể cọc, gồm rể cái và nhiều rể con ăn sâu vào đất.
-Lá: Có hình dạng và màu sắc rất thay đổi, hình trái xoan hay trái xoan bầu dục, gốc tròn hay hình tim, hơi bất xứng, chóp tù hay có mũi ngắn, dài tới 16 cm, rộng 12 cm hay hơn, rìa lá nguyên hoặc hơi khía răng ở phần trên, có ít lông ở dưới, nhất là trên các gân. Lá non có màu xanh nhạt, khi già màu xanh đậm.
-Hoa: Kích thước nhỏ, nhiều, màu trắng lục xám, họp thành ngù ở ngọn cây.
-Quả: Hình trứng, màu đen khi chín, rộng cỡ 3-4 mm, có 4 ô, mỗi ô chứa một hạt.
Cây cách thích nghi trên vùng nước mặn, nước lợ và nước ngọt. Có thệ sống ngoài trảng nắng hay nơi có bóng râm nhẹ.
Thành phần hóa học có trong cây lá cách
Toàn cây có mùi rất khó chịu nhưng lá có mùi thơm hơi hắc; còn rễ có vị đắng, nóng có mùi dễ chịu. Nó chứa một tinh dầu thơm và một chất màu màu vàng. Vỏ cây chứa 2 alcaloid là premnin và ganiarin. Premnin có tác dụng giống thần kinh giao cảm; nó làm giảm sức co của tim và làm dãn nở đồng tử.
Theo kinh nghiệm dân gian :
● Ở Phi luật Tân, người ta nấu sắc lá cách premna ( nấu ngọt) thêm một ít calamansi ( một loại giống như trái quất ) uống như trà giúp:
– Long đờm,
– Chống ho.
● Nấu sắc lá cách premna tươi được sử dụng để trị :
– Ngứa âm đạo irrigation vaginale.
● Nấu sắc lá cũng dùng để :
– Chữa trị sốt, cảm lạnh rhume, trị ho.
– Viêm phế quản,
– Nổi mụn ở môi do nóng trong người.
– Đau bụng.
● Nấu sắc lá cách premna sử dụng cho:
– Bụng đầy hơi (đau khí gaz ) ở người lớn.
Ở trẻ em, lá được nghiền nát trộn một ít dừa hay dầu mè đắp lên bụng nơi đau.
● Lá cách premna nghiền nát đắp lên trán và màng tang trong trường hợp đau đầu.
● Nấu sắc lá cũng được dùng :
– chữa trị bệnh lao.
● Rể được nhai và nuốt nước bọt trường hợp rối loạn tim mạch.
● Nấu sắc rể, lá, hoa và trái được sử dụng :
– Làm chảy mồ hôi,
– Liên quan ngực,
– Chứng đầy hơi.
● Nấu sắc đọt non được sử dụng để diệt ký sinh trùng.
● Nấu sắc lá để tắm trẻ sơ sinh, cũng được sử dụng điều trị bệnh “ bệnh tê phù ” (béri béri) .
● Dung dịch trích dùng để rửa sạch vết thương và cho trường hợp bọ ve và bọ chét.
● Lá đâm nát, đắp vào vị trí bàng quang để dể dàng đi tiểu.
Khám phá mới về công dụng của cây lá cách
● Nấu sắc lá và ngọn hoa dùng như :
– Dung dịch rửa âm đạo
– Hay rửa thục bên trong âm đạo.
Đặc tính là sát trùng làm hữu ích cho làm sạch và kết hợp với những sản phẩm khác để chữa trị.
● Pito-pito : Lá premna là một trong 7 thành phần trà thảo dược ở Phi luật Tân như là : alagaw, banaba, bayabas, pandan, manga, anis và coriandre.
( Pito-pito : Theo nghĩa đen là 7-7, là một sự pha trộn của 7 hạt hoặc 7 lá theo truyền thống thảo dược.
Thường chuẩn bị sẵn như là một thuốc sắc hoặc thuốc đắp lên chổ sưng và được sử dụng trong nhiều ứng dụng truyền thống dân gian :
– Nhức đầu,
– Sốt,
– Ho,
– Cảm lạnh,
– Đau nửa đầu,
– Hen suyễn,
– Đau bụng,
– Tiêu chảy ….
Các thành phần khác nhau tùy theo sự dự trử cung cấp và tùy thuộc vào mục đích dự trù sử dụng. 7 ( pito ) được xem là con số hợp lý, cần thiết để có hiệu quả tối hậu cho việc chữa trị.)
► Thấp khớp gây ra một chứng bệnh mãn tính làm tê liệt, rối loạn cơ xương, gần nhất ta thấy những chứng như phong thấp ở người, khớp viêm đa phát polyarthrite, do đó mà hiện nay rất hiếm thuốc để chữa trị hết hẳn, chỉ có giảm đau.
Ngay cả dược phẩm hiện tại được sử dụng để cải thiện các triệu chứng, chỉ cung cấp giúp đở tạm thời và cũng tạo ra những hiệu ứng phụ nghiêm trọng, như đau dạ dày chẳng hạn.
Trong hệ thống dược thảo nội địa, cây lá cách premna serratifolia, đã được biết là góp phần vào trong phương cách điều trị viêm khớp.
Theo Ayuavédique của Ấn độ, Premna serrutifolia là một dược thảo quan trọng, được biết theo từ “ Agnimantha ”, được sử dụng để chữa trị :
– Như thuốc kháng sinh,
– Thuốc bổ tim,
– Đặc tính chống đường máu antihyperglycémique.
Cây lá cách premna serratifolia cho thấy có đặc tính :
– Hoạt động chống đông máu,
– Và nấu sắc lá dùng chống viêm sưng,
– Và có hoạt động chống viêm khớp.
Tuy nhiên hoạt động hoạt động chống khối u vẫn chưa rõ lắm.
Ứng dụng vào thực phẩm:
Việt Nam, miền nam, lá cách là món yêu chuộng dùng làm gia vị đặc biệt cho những món ăn, như nấu canh, nhất là món gà luộc hay vịt luộc chấm nước mắm gừng thì không thể thiếu lá cách.
