Ý dĩ hay còn gọi là bo bo không chỉ là một loại thực phẩm mà còn là một vị thuốc quý dùng được cho cả người lớn và trẻ em khi chữa trị những chứng bệnh thông thường. Tuy nhiên, khi áp dụng những công dụng của cây Ý dĩ, bạn cũng cần biết đến một vài lưu ý khi sử dụng loài cây này, tránh hại bất cập lợi.
Đặc điểm của cây Ý dĩ
Hình cầu bầu dục hoặc cầu tròn, phía đáy tương đối rộng, hơi bằng, phía đỉnh tròn đầy, dài 0,5 – 0,65cm, rộng 0,3 – 0,5cm. Mặt ngoài mầu trắng hoặc trắng vàng, mặt sau có một đường rãnh dọc sâu, rộng lòng, rãnh sù sì, mầu nâu, phần cuống lõm vào,trong đó có một nốt nhỏ mầu nâu. Chất cứng, đập vỡ ra có mầu trắng, có bột. Không mùi, vị ngọt (Dược Tài Học).
Trường hợp nào không nên dùng Ý dĩ?
Có thai không dùng (Phẩm Hối Tinh Yếu).
Người táo bón, hơi thở ngắn, hàn nhập vào gân, Tỳ hư không có thấp: không dùng (Bản Thảo Kinh Sơ).
Thận thủy bất túc,Tỳ âm bất túc, khí hư hạ hãm, có thai: cấm dùng (Đắc Phối Bản Thảo).
Tân dịch khô, táo bón, có thai: kiêng dùng (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
Công dụng của cây Ý dĩ và những bài thuốc áp dụng
Do lượng protid và chất béo và chất tinh bột nên cho nên bồi bổ cơ thể là một trong những công dụng của cây Ý dĩ. Nhưng trong Đông y thường coi ý dĩ là một vị thuốc nếu dùng sống “lợi thấp nhiệt”, dùng chín chữa tả lỵ, lợi tiểu tiện, tiêu thủy thũng chữa được gân co quắp không co duỗi được, phong thấp lâu ngày không khỏi.
Liều dùng: ngày uống 8 – 30g dướidạng thuốc sắc. Dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác.
Theo tài liệu cổ, ý dĩ có vị ngọt, tính hơi hàn vào 3 kinh tỳ, vị và phế. Có tác dụng kiện tỳ bổ phế, thanh nhiệt thẩm thấp. Dùng chữa thủy thũng cước khí tiết tả, phế ung, phế nuy.
Đơn thuốc ý dĩ trong Đông y
Đơn chữa tiểu tiện ra sỏi: Ý dĩ 20g, nước 600ml, sắc còn 200ml. Uống liên tục đến khi thấy tiêu tiện bình thường là được.
Đơn thuốc chữa bệnh phổi nôn ra máu: Ý dĩ 40g, nước 400ml (2 bát) sắc còn 1 bát (200ml) thêm ít rượu vào uống làm hai lần trong ngày. Uống luôn 10 ngày.
Đơn thuốc bổ chữa lao lực: Ý dĩ 5g, mạch môn đông 3g, thiên môn đông 3g, nước 600ml. Sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa tê thấp: Ý dĩ nhân 40g, phổ thục linh 20g nứơc 600ml, sắc còn 200ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày. Uống liền 10 ngày nếu thấy tiểu tiện nhiều là bệnh giảm.
